جلسه بحث و بررسی شرایط منابع آب استان با متولیان مدیریت منابع آبی استان خراسان جنوبی

شرح این گفتگو در دو قسمت در روزهای 21 آذرماه 1395 (اینجا) و 22 آذرماه 1395 (اینجا) در روزنامه آوای خراسان جنوبی به چاپ رسیده است.

در 10 مهرماه 1395 و با ابتکار روزنامه آوای خراسان جنوبی، نشستی با موضوع و محور آب در دفتر این روزنامه برگزار گردید. امامی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای، هاشمی مقدم مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری، خندان رو مدیر کل هواشناسی، محمدزاده معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان و عباسی از پژوهشگران حوزه آب در این نشست حضور داشتند و بایدها و نبایدهایی را به تصویر کشیدند که نوید بخش روزهای خوبی بود.

نتیجه ساعت ها مذاکره و هم کلامی این گروه، در صحبت های مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خلاصه شد که گفت: بحث انتقال آب به استان، با توجه به وضع موجود که آب های تجدید شونده هم در حال کاهش می باشد، صد درصد  ضروری و جدی است. مطالعات صورت گرفته بر روی نیازهای شرب استان تا سال 1420  در کنار عواملی همچون رشد جمعیت و توسعه استان، انتقال آب را جدی تر می سازد، چرا که  توسعه استان که به رونق کشاورزی، صنعت، گردشگری و جمعیت گره خورده جز با افزایش منابع آبی از طریق انتقال آب مقدور و میسر نخواهد بود.

به گفته امامی، علیرغم باور خیلی ها که انتقال آب از دریای عمان با حواشی زیادی همراه است، انتقال آب از این دریا کم دغدغه ترین و اقتصادی ترین راه برای انتقال آب به استان می باشد، چرا که این مسیر هم مورد توافق استان های همسایه است و هم هزینه کمتری را بر دولت تحمیل می نماید.

طبق نقشه های هواشناسی، کم بارانی همچنان ادامه دارد

شروع بحث مهمانان این نشست در زمینه بحران آب با حوزه هواشناسی بود که با آمار و اطلاعاتی که از میزان بارندگی های چند ساله اخیر در اختیار دارد، بیشتر و پیشتر از دیگر حوزه ها بر بحران آب در استان اذعان دارد.

 مدیر کل هواشناسی که هدف از این نشست را بیان واقعیت های استان به منظور ایجاد تلنگری برای عموم مردم عنوان کرد ، بر این نکته هم تأکید داشت که؛ در وضع فعلی دیگر شستن حیاط و ماشین و فرش و با استفاده از آب لوله کشی اصلاً توجیهی ندارد، لذا اگر هر کدام از ما به سهم خودمان قدمی در راستای صرفه جویی در مصرف آب برداریم قطعاً مشکلات موجود قابل حل است و خواهیم توانست با کمترین حاشیه ای از این وضع بحرانی گذر کنیم.

خندان رو بر این واقعیت تلخ هم تکیه کرد که؛ ما امسال در حالی هفدهمین سال خشکسالی و کم بارانی را در استان پشت سر گذاشتیم که نقشه های هواشناسی و بررسی وضع بارندگی ها ثابت می کند  این روند همچنان ادامه دارد. به گفته او؛ میانگین بارندگی استان در سال گذشته 65.7 میلی متر بوده که به نسبت بلند مدت 42 درصد و به نسبت مدت مشابه سال قبل آن 35 درصد کاهش را نشان می دهد. در کنار این آمار، ما سال زراعی گذشته را با وضعیت 17 سال خشکسالی هم که مقایسه شد با 30 درصد کاهش بارندگی مواجه گشتیم، یعنی در مقایسه با شرایط بد، سال گذشته وضع بدتری را هم شاهد بودیم، البته این درحالی است که شرایط خیلی از شهرهای استان به لحاظ بارندگی، در سال گذشته بحرانی بوده، برای مثال ما در بشرویه با کاهش 77 درصدی میانگین بارندگی نسبت به بلند مدت، بیشترین کمبود بارندگی را داشتیم، رتبه بعدی مربوط به طبس است با 54 درصد کاهش، و بعد از آن فردوس با 50 درصد، بیرجند 36درصد، قاین 32 درصد، نهبندان 27 درصد و در مجموع میانگین استان 42 درصد کاهش است که سبب شده در زمانی که وضع بارندگی در کل کشور در سال گذشته نرمال بوده و با بارندگی های فراوانی که در شمال و غرب کشور داشتیم، تنها کاهش 2 درصدی بارندگی ها را به نسبت بلند مدت شاهد باشیم، خراسان جنوبی بعد از استان های یزد و سیستان و بلوچستان در ردیف سوم خشکسالی قرار بگیرد. و نکته قابل تأمل در صحبت های او، این است که در جدول بررسی بارندگی های سال گذشته بین 20 شهر کم باران کشور که بیشترین اختلاف را با وضع نرمال داشته اند، 5 شهر بشرویه، فردوس، طبس، قاین و سرایان از استان خراسان جنوبی به چشم می خورند که در این بین بشرویه در صدر شهرهای کم باران کشور بوده است.

مدیر کل هواشناسی خاطرنشان کرد: طبق بررسی های انجام شده طی یک دوره 7 ساله مشخص شد 94 درصد جمعیت استان تحت تأثیر خشکسالی قرار گرفته اند. اما با توجه به اهمیت آمارها و اطلاعات به ثبت رسیده از بارندگی ها و تغییرات اقلیمی، اداره کل هواشناسی استان در راستای چشم انداز آینده برنامه های خود، کارهای تحقیقاتی زیادی انجام دادده که نتایج آن را در اختیار  سیاست گذاران و برنامه ریزان استان قرار داده است اما نکته قابل اهمیت در این آینده نگری ها این است که امسال پاییز کم بارانی را تجربه می کنیم و در برخی از مناطق هم بین 5 تا 10 درصد کاهش بارندگی به نسبت نرمال پیش بینی می شود و از همه مهمتر این که بر خلاف سال گذشته در اکثر مناطق هم تأخیر در بارندگی داریم.

 اطلاعات هواشناسی، نقشه راه کشاورزی و صنعت

با توجه به این که تغییرات اقلیمی مهمترین گزینه در برنامه ریزی ها به شمار می رود، در اغلب کشورهای دنیا، پیش بینی های هواشناسی چند ده ساله است و این که ما هنوز نمی توانیم بیش از سه ماه فراتر برویم و شرایط آب و هوایی را تخمین بزنیم جای تعجب و سؤال دارد چرا که همین پیش بینی ها و داده های اولیه به راحتی می تواند هم به پژوهشگران و محققان در راستای ارائه طرح هایی کارآمد کمک نماید و هم این که در زمینه کشاورزی، صنعت و... برنامه ریزی درستی را به همراه داشته باشد.

پاسخ خندان رو به این سؤال این است؛ پیش بینی های  ما چند وجهی و در سه قالب کوتاه ، بلند و میان مدت اتفاق می افتد ولی در هیچ کجای دنیا نمی توان  وضع بارندگی در یک منطقه خاص را برای  چند سال دیگر پیش بینی کرد و به دقت گفت مثلاً در فلان شهر انگلستان در فلان روز سال 2020 بارندگی داریم بلکه فقط می شود با اشاره به اوضاع اقلیمی این را عنوان کرد که یک منطقه به سمت خشک تر شدن یا تر شدن پیش می رود. از طرفی پیش بینی های بلند مدت مستلزم دو نیاز اساسی ابر کامپیوتر و دیتای قبلی می باشد که ما به جهت تحریم ها دسترسی به اَبرکامپیوترها نداشتیم و طی چند سال اخیر با همکاری دانشگاه های مطرح کشور و سازمان هواشناسی اَبر کامپیوتری در حد کوچک تهیه شده و در زمان حاضر برنامه های  اقلیمی را بر مبنای داده های آن ارائه می نمایند. در بحث دیتاها و داده های قدیمی هم با توجه به این که ایستگاه های هواشناسی ما حدود 58 سال قدمت دارد لذا به اطلاعات قدیمی تر دسترسی نداریم تا بتوانیم برای پیش بینی های بلندمدت از آن استفاده نماییم، اینکه کمبود دیتا داریم را قبول داریم اما در شرایط فعلی تمام تلاش مان بر این است که زیرساخت های موجود را توسعه دهیم تا زمینه دسترسی به دیتاها هم فراهم تر گردد، نسبت به تأسیس ایستگاه های خودکار هم اقدام نموده ایم تا خطاهای انسانی هم کاهش یابد، الان 103 ایستگاه هواشناسی در استان راه اندازی کرده ایم که تمام تغییرات جوی را بی وقفه ثبت می کنند و در مجموع برای آیندگان سرمایه گذاری خوبی داشته ایم، چرا که می گویند یک دلار سرمایه گذاری در هواشناسی 15 دلار بازده برای جامعه دارد، چون اطلاعات هواشناسی نقشه راهی برای کشاورزی و صنعت می باشد. آن چه اکنون ارائه می گردد، به این گونه است که اوضاع رصد شده  بر اساس یک مدل هواشناسی بازسازی می شود و سیستم جوی که از روی دریای مدیترانه یا دریای سیاه حرکت می کند، رصد شده و بر اساس پیشرفت آن، نقشه های پیش یابی 120 ساعته تهیه می گردد که کوتاه مدت و در بازه زمانی 5-10 روز است.

در استان ما آب، بستر توسعه نیست

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری در ادامه به این مسئله اشاره کرد که؛ اگر بخواهیم بحران آب استان و پیامدهای آن حل شود، اولین اصل این است که به مدیریت یکپارچه آب باور قلبی داشته باشیم، اعتبارات ویژه ای برای حوزه های آبرسان استان ببینیم و با مدیریت استانداری و شرکت آب منطقه ای، به برنامه هایی بیندیشیم که آورده های بیشتری برای استان داشته باشد. اصل دوم هم این است که این نگاه و شعار«آب، بستر توسعه است» را به این گونه اصلاح کنیم که «آب، کمک کننده به توسعه است»چرا که با وجود ذخایر آبی اندکی که در استان داریم، عملاً در توسعه با مشکل مواجه خواهیم شد، لذا باید با توجه به همین منابع به توسعه مشاغلی همچون بوم گردی، تولید و توزیع صنایع دستی و... توجه بیشتری داشته باشیم.

به گفته هاشمی مقدم؛ شرکت آب و فاضلاب استان برای تأمین آب مورد نیاز برای 180 هزار مشترک خود در سطح شهرهای استان، سالانه 45 میلیون متر مکعب از منابع آبی برداشت می کند و از آن جایی که هزینه های تولید آب(حفر چاه، تجهیز آن و انتقال آب به شهر) بسیار سنگین می باشد-حفریک حلقه چاه در بیرجند ، حدود 600 میلیون تومان هزینه در بردارد- لذا پیشتر و بیشتر از مقوله تأمین آب، به مدیریت منابع موجود و در حقیقت بحث کاهش مصارف مشترکین و هدر رفت آب توجه داشته است.

او ادامه داد: در راستای مدیریت منابع موجود، چند دستگاه های نشت یاب را خریداری کرده و با فعال کردن آن بر روی شبکه های توزیع شهرهای بیرجند، طبس، نهبندان و فردوس، نشتی های مخفی زیرزمینی را یافتیم و نسبت به مرمت و بازسازی آن ها اقدام نمودیم، همین برنامه عملیاتی سبب شده در تابستان امسال تنها در شهر بیرجند 40 لیتر در ثانیه -معادل دو حلقه چاه -بازیافت آب را داشته باشیم و عملاً مانع این شدیم که شرکت آب منطقه ای به روال سالهای گذشته برای تجهیز یک حلقه چاه و تحویل آن برای تأمین نیاز شهر هزینه گزافی را بپردازد، در کنار این کار، مهندسی دوباره و بهینه سازی تأسیسات را هم در برنامه داشتیم تا بتوانیم با کاهش هدررفت و بهره وری انرژی، به حداکثر بهره وری دست یابیم.

به گفته مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان، موضوع مدیریت مصرف، خاص این مجموعه نیست و دیگر دستگاه های اجرایی هم باید در این مهم مشارکت داشته باشند برای مثال؛ شهرداری ها باید برای فضای سبز موجود، استفاده از شیوه های نوین آبیاری، جداسازی آب فضای سبز از آب شرب و تغییر الگوی کشت را جدی بگیرند و آب مصرفی خود را مدیریت نمایند-شهرداری بیرجند سال گذشته علاوه بر استفاده از منابعی که از طریق آب منطقه ای در اختیار گرفته 840 هزار متر مکعب از منابع آبی شهر برداشت نموده است-از طرفی تمام تأکید ما بر این است که فضاهای سبز در ساعات پایانی شب آبیاری شوند چرا که با توجه به نحوه طراحی شبکه ها بر اساس پیک مصرف روزانه، باز گذاشتن آب برای آبیاری فضاهای سبز، به شبکه فشار می آورد و برای مشترک مشکل ایجاد می کند لذا ما ناچاریم برای جبران این مسئله با کلی هزینه، قطر شبکه را افزایش دهیم.

کلید حل مشکلات موجود،  در دست مردم

هاشمی مقدم تأکید نمود: علاوه بر این مهندسین ناظر در سازمان نظام مهندسی هم باید در جریان ساخت و سازها بر وضعیت تأسیسات نظارت کامل داشته باشند، نصب شیرآلات کاهنده، به کار رفتن فلاش تانک های کم ظرفیت، تعبیه راه هایی برای استفاده از فاضلاب های خاکستری در آبیاری فضاهای سبز منازل و فلاش تانک هاو... از مواردی است که می تواند مصرف آب را در هر بنایی  کاهش دهد. 

وی به هدررفت آب از شبکه ها هم اشاره کرد و گفت: اکنون 25 درصد2600 کیلومتر شبکه و خط انتقالی که در سطح استان داریم، فرسوده است و بازسازی آنها اعتبار بسیاری نیاز دارد به همین جهت ما برای جبران این مشکل، بحث زون بندی شبکه را عملیاتی کردیم و با نصب شیرهای فشارشکن در ورودی کوچه ها، ضمن تأمین نیاز مردم به طور مطلوب، میزان اتفاقات را هم کاهش داده ایم، مسئله قابل تأمل در این موضوع، اختلاف ارتفاع 160 متری در خط الرأس و خط القعر شبکه بیرجند است که فشار زیادی را بر شبکه تحمیل می نماید بنابراین با زون بندی این مشکل به خوبی مدیریت شده است.

او به روال دیگر نشست ها و گفتگوهای خود، از هزینه بر بودن جریان استحصال و توزیع آب گفت و خاطرنشان نمود: با توجه به این که برای تحویل هر متر مکعب آب به مشترک بیش از 500 تومان زیان می بینیم و همین مسئله هم باعث شده سالانه با 18  میلیارد تومان زیان انباشته  مواجه شویم به همین جهت درخواست ما از شوراهای اسلامی، استانداری و سازمان مدیریت این است که ما را در تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای عملیات مدیریت مصرفی همراهی کنند، به واقع اگراین برنامه به خوبی اجرا شود، قطعاً یک سوم بار مالی دولت را کاهش می دهد، چرا که اگر منابع موجود مدیریت نشود، دولت ناچار است با هزینه کرد یک دلار برای هر متر مکعب، آب مورد نیاز مردم را با شیرین کردن آب های موجود در دشت های استان تأمین کند یا این که هر متر مکعب آب را با پرداخت 3-4 دلار از دریای عمان به استان منتقل نماید.

صحبت انتهایی او هم این است که کلید حل مشکل موجود در دست خود مردم است که با نصب شیرآلات کاهنده، استفاده از آب های خاکستری در آبیاری باغچه ها و... به راحتی هم میزان آب مصرفی خود و هم هزینه های خانوار را کاهش دهند.

هنوز بحران آب را درک نکرده ایم

 معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی هم بر این باور است که؛ علیرغم تجربه ۱۷ ساله خشکسالی در استان، هنوز بحران آب را آن طور که باید و شاید درک نکرده ایم، نه آحاد مردم، نه مدیران بالادستی و نه برنامه ریزان کشوری و نه قانون گذاران، چرا که در بسیاری از موارد حتی قانون گذاران هم که می توانند گره گشا باشند با کم دقتی های خود بهانه دست مجریان کار  می دهند. برای مثال؛ عمر مفید شبکه های روستایی بر اساس استانداردها 20-25 سال است حال آن که برخی از شبکه های موجود در استان از قبل انقلاب تعبیه شده و الان به شدت فرسوده می باشد و همین امر هم سبب شده ما بیش از 30 درصد هدررفت آب در شبکه را شاهد باشیم و از آن جایی که سرعت فرسودگی شبکه ها از شتاب ما برای بازسازی آن ها بیشتر است، هر روز این وضع بدتر و تهدیدآمیز تر می شود لذا ما سالهاست پیگیر این مسئله ایم که در بودجه های استانی و ملی، ردیف اعتباری ویژه ای  به بحث اصلاح شبکه ها اختصاص یابد چرا که برای جبران این مشکل به اعتبارات موجود نمی توان تکیه کرد اما دریغ از توجه قانون گذاران و برنامه ریزان کشوری، که همین کوتاهی هم سبب شده با وجود اعتبارات  کم پشتوانه استانی، مطالبات پیمانکاران این حوزه ماه ها معطل بماند و خدمات دهی ما هم با مشکل مواجه شود. از طرفی اگر آب منطقه ای تلاش می کند که آب را از دوردست ها به استان بیاورد و نگران حفظ و ماندگاری جمعیت در نوار مرزی است، باید در اعتبارات ویژه دیده شود. در کنار این ها، اصلاح تعرفه ها هم می تواند سطح خدمات دهی به مردم را بهتر کند.

محمدزاده ادامه داد: ما در زمان حاضر برای آبرسانی به روستاها 380 منبع آبی در استان در اختیار داریم که حدود 260 تای آن فعال و در بقیه هم افت کمی و کیفی آب کاملاً بارز است . در مجموع حدود 15 درصد چاه های آبرسانی به روستاها، 37 درصد قنات ها و 48 درصد چشمه های موجود استان غیر قابل استفاده می باشند، و نکته قابل تأمل این است که پروانه بهره بر داری ما از چاه های استان 32 میلیون متر مکعب است که متأسفانه به دلیل افت کیفیت آب در برخی چاه ها فقط 23 میلیون متر مکعب برداشت آب داریم و اخیراً هم طی مکاتبه ای از آب منطقه ای خواسته ایم که برخی از این چاه ها را تحویل گرفته از دور بهره برداری خارج نماید.

به گفته او؛ آب و فاضلاب روستایی در استان بیش از 7 هزار کیلومتر شبکه توزیع و انتقال، 120 هزار متر مکعب مخزن ذخیره و 130 هزار مشترک دارد که رقم تمام شده آب در این حوزه بیش از آب و فاضلاب شهری است چرا که فاصله محل استحصال آب تا نقطه تحویل در برخی مناطق بسیار طولانی است و با چند ایستگاه پمپاژ پوشش داده می شود به همین جهت آبرسانی به روستاها اصلاً توجیه اقتصادی ندارد اما با همه اینها خود را مکلف کرده ایم که در خدمات رسانی به مردم هیچ کوتاهی نداشته باشیم.

آب منطقه ای در جستجوی آبی با کیفیت

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان، بحران آب در استان را جدی خواند و گفت: کمبود ذاتی آب با وضع اقلیمی منطقه عجین شده و ما باید از همین منابع محدود، بهترین استفاده را ببریم چرا که تجربه تاریخی این منطقه نشان می دهد ما در گذشته های دور مراحل سخت تر با کمبودهای جدی تری را پشت سر گذاشته ایم پس الان هم می توانیم با امکانات و زیرساخت هایی که داریم از این مرحله بحرانی عبور کنیم.

امامی برای ترسیم چشم انداز پیش روی شرکت آب منطقه ای ذکر این نکته را لازم دانست که؛ با وجود کسری مخزن اتفاق افتاده در 23 محدوده بحرانی استان، میزان مصرف ما از آب های تجدید شونده از شرایط نرمال بالاتر رفته یعنی مازاد بر آب های تجدید شونده مصرف داشته ایم. از طرفی نرم استاندارد جهانی 50-40 درصد است که بر اساس اعلام شورای عالی آب ما باید برای 75 درصد آب های تجدید شونده موجود برنامه ریزی کنیم، با همه این ها به گونه ای برنامه ریزی کرده ایم که طی یک افق 20 ساله این کسری مخزن را به صفر برسانیم و کسری مخزن انباشته در دشت های محدوده مطالعاتی که حدود 3.5 میلیارد متر مکعب در سه دهه گذشته می باشد را جبران کنیم هر چند در برخی از مناطق که به دلیل حاد بودن وضع نشست زمین را هم داریم اما تمام سعی مان بر این است که برنامه دیده شده را محقق نماییم.

او ادامه داد: الان البته برنامه کوتاه مدتی را هم شروع کرده ایم که تا همین جای کار نتایج خوبی به همراه داشته و اعتقاد داریم ادامه همین طرح احیاء و تعادل بخشی، تأثیری بسیار جدی بر منابع آبی استان خواهد داشت. از طرفی  اکنون 80 درصد چاه های کشاورزی اصلی معادل 2 هزار حلقه را کنتور گذاری کرده ایم و 375 حلقه چاه باقی مانده هم تا پایان سال کنتورگذاری می شوند ، از طرفی چون مجوزهای برداشت هم معادل پروانه صادر می گردند، گام های بعدی طرح را موفق تر شروع خواهیم نمود.

نکته قابل تأمل در این زمینه هم این است که شاخص ارزیابی ما از میزان مصرف اتفاق افتاده آب تنها نیست بلکه مصرف برق چاه ها هم ملاک عمل بوده که به نسبت رقم کاهش یافته در میزان برق مصرفی چاه های کشاورزی ، ما 140 میلیون لیتر کاهش مصرف آب داشته ایم.

به گفته وی؛ برنامه جامعی که از سال آینده آغاز می شود اعمال آب قابل برنامه ریزی است که طی مذاکرات صورت گرفته در بازه زمانی سه ساله اعمال می شود که با این طرح کسری مخزن را در برنامه ششم به صفر خواهیم رساند.

امامی خاطرنشان کرد: از آن جایی که تأمین آب شهرها و روستاهای استان با همکاری آب و فاضلاب های شهری و روستایی از اولویت های اصلی ماست لذا طرحی را در راستای کیفی سازی آب موجود در دستور کار داریم. با توجه به این که افت کیفیت آب ناشی از اضافه برداشت در اغلب شهرهای استان تجربه شده تلاش ما بر این است که با مطالعاتی که در دستور کار داریم منابع با کیفیت تری را مشخص کنیم و یا این که آب شرب با کیفیت شهرها را از طریق شیرین سازی آب های نامتعارف تأمین نماییم.در کنار این اقدام دو حوزه آب و فاضلاب شهری و روستایی هم می تواند با ارائه برنامه های مدیریت مصرفی خود، میزان برداشت از منابع را کمتر کنند تا کیفیت آب بیش از این کاهش نیابد.

تفکر کاهش مصرف آب  ازدهه 80 بر استان حاکم است

با توجه به 17 ساله شدن عمر خشکسالی در استان خراسان جنوبی، چرا مدیران استانی و کشور با تأخیر به این موضوع ورود کرده اند؟ آیا در این راستا به گونه ای مردم  و به ویژه کشاورزان توجیه شده اند  که وضع استان را درک کنند و در این زمینه همکاری داشته باشند؟ و آیا موضوع انتقال آب به استان کاملاً  جدی است و مردم می توانند به این موضوع امیدوار باشند؟

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای در پاسخ به این سؤال متذکر شد؛ واقعیت این است که ما از سال 84 برای نصب کنتورهای هوشمند ورود کردیم حتی برای آشنایی بیشتر کشاورزان از آنها خواستیم نسبت به ارائه تأییدیه های لازم برای مصرف آب از جهاد کشاورزی اقدام نمایند و اولین کنتورها را هم در سال 85 نصب نمودیم اما بنا به سیاست های ملی این جریان تعطیل شد و ادامه پیدا نکرد و همه تجهیزاتی که برای این مسئله تهیه شده بود، انبار شد اما در سال 91-92 و باز هم بنا به سیاست های ملی نصب کنتورهای هوشمند عملاً در دستور کار ما قرار گرفت، لذا می توان گفت تفکر کاهش مصرف آب ازدهه 80 بر استان حاکم بود اما در اجرای برنامه ها فراز و نشیب داشتیم.

امامی ادامه داد: انتقال آب به استان با توجه به وضع موجود که آب های تجدید شونده هم در حال کاهش می باشد، صددرصد ضروری و جدی است. مطالعات صورت گرفته بر روی نیازهای شرب استان تا سال 1420  در کنار عواملی همچون رشد جمعیت و توسعه استان، انتقال آب را جدی تر می سازد، چرا که توسعه استان که به رونق کشاورزی، صنعت، گردشگری، جمعیت و... گره خورده جز با افزایش منابع آبی از طریق انتقال آب مقدور و میسر نخواهد بود.

به گفته امامی؛ علیرغم باور خیلی ها که انتقال آب از دریای عمان با حواشی زیادی همراه است، انتقال آب از این دریا کم دغدغه ترین و اقتصادی ترین راه برای انتقال آب به استان می باشد، چرا که این مسیر هم مورد توافق استان های همسایه است و هم هزینه کمتری را بر دولت تحمیل می نماید.

از طرفی بر اساس محاسبات موجود، هزینه استحصال هر متر مکعب آب در لب دریا و با استفاده از تکنولوژی جدید  1500 تومان است ، انتقال آن به استان هم بین 8 تا 10 هزار تومان  هزینه در پی دارد، لذا به دلیل گران بودن منابع داخلی، ما به پیشنهاد وزیر به دنبال فاینانس خارجی هستیم که هم مقرون به صرفه تر است هم این که طول دوره اجرای طرح را کوتاه تر می سازد.

وی به این نکته هم تأکید دارد که؛ انتقال آب به استان از مباحثی است که در دولت هشتم مطرح شد، بعد از آن هم در سفر آقای احمدی نژاد جدی تر عنوان  گشت و بارها و بارها مبدأ انتقال آب تغییر نمود، اما واقع امر این است که در جریان انتقال آب به استان به جهت تعدد مبدأ های مدنظر، کارون، دوستی، و... دچار سردرگمی شدیم و این تأخیرها در اجرای طرح انتقال آب به استان، طرح را مشمول زمان کرد و هزینه های انتقال را افزایش داد اما در وضع فعلی انتقال آب از دریای عمان مورد موافقت خراسان رضوی هم هست و در حقیقت این مسیر یک فرصت دوسویه برای استان های خراسان رضوی و جنوبی فراهم می کند.

او در ادامه عنوان نمود: ما در سال 93 مجوزهای لازم از وزارت نیرو را اخذ کردیم و در سفر استانداران منطقه شرق به تهران و پیگیری هایی که انجام دادند، مقرر شد کار در سه استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان دنبال شود و در همین راستا و برای ادامه کار استان های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان هر کدام 28 درصد و خراسان رضوی 44 درصد هزینه های اجرای پروژه را تأمین می کنند، الان مشهد کار را شروع کرده و در مرحله انتخاب مشاور برای ادامه مطالعات احصاء نیازهای منطقه است، خلاصه کلام اینکه این طرح آینده روشنی دارد و پیامد اعتبارات هنگفتی که به همین علت وارد منطقه می شود، تحولاتی چشمگیر در منطقه شرق کشور خواهد بود، البته به جهت مؤثر و مفید بودن این پروژه، سرمایه گذاران زیادی اعلام آمادگی نموده اند، تعدادی از شرکت ها به خود ما مراجعه داشته اند که چون کارها به مشهد محول شده همه را به مشهد معرفی کردیم، لذا در بحث جذب سرمایه گذار مشکلی نداریم.

ما هم باروری ابرها را تجربه خواهیم کرد

یکی دیگر از سؤال های این نشست این بود که بخشی از مشکلات موجود و کم بارشی ها را می توان با باروری ابرها و باران مصنوعی جبران کرد، اما علیرغم وعده وزیر نیرو و با وجود این که خراسان جنوبی در صدر فهرست استان های دچار خشکسالی کشور است، سال گذشته از فهرست استان هایی که در طرح باروری ابرها دیده شده بودند، حذف شدیم، امسال برای تحقق این طرح چه برنامه ای دارید؟

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای این گونه پاسخ گفت: از آن جایی که ما بر این باوریم که افزایش تنها10 درصد بارندگی های فصل زمستان استان، به بار نشستن مراتع، رونق قنوات استان  و همچنین کمک به بهبود معیشت خانوارهای روستایی و عشایری را به همراه دارد، لذا موضوع باروری ابرها را به طور جدی در دستور کار داریم، سال گذشته به دلیل نبود اعتبار این طرح در کل کشور اجرا نشد اما برای امسال ما در فهرست استان های هدف هستیم و در صورت تأمین اعتبار، گروه های اجرای طرح در آذر در استان مستقر خواهند شد.

امامی در پاسخ به این سؤال که برای دسترسی به آب های ژرف هم برنامه ای دارید، گفت: در بحث دستیابی به آب های ژرف الان طرح های مطالعاتی آغاز شده اما هدف از اجرای آن فقط کسب اطلاعات جامعی درباره وضع موجود استان می باشد و چون استحصال آب های ژرف هزینه بر بوده و قیمت این آب خیلی بالاست بنا نداریم از آن در تأمین آب شرب استان استفاده کنیم. اما اگر همه این طرح ها به خوبی اجرایی شود ولی پرت و هدر ر فت آب همچنان ادامه داشته باشد، انتقال آب، باروری ابرها و افزایش سطح منابع آبی کاری عبث و بیهوده خواهد بود.

وی در پاسخ به این پرسش هم به قول مساعدآقای وزیر اشاره کرد و عنوان کرد: طبق همین قول اعتبارات ویژه ای برای کاهش هدررفت آب استان درنظر گرفته شده اما تنها مشکل پیش رو این است که تأمین اعتبارات پروژه ها به علت کمبود نقدینگی ها از طریق عرضه اوراق مشارکت صورت می گیرد که خیلی مورد توجه و پذیرش پیمانکاران خرد و کوچک نیست، به همین دلیل در تأمین اعتبارات  و نقدینگی ها با مشکل مواجه هستیم .

و سؤال بعدی این است که؛ آیا برای هدررفت آب در تصفیه خانه آب شرب و استفاده از پساب هر دو تصفیه خانه هم برنامه دارید؟

امامی تأکید نمود: برای کاهش هدررفت آب در تصفیه خانه دو پروژه تحقیقاتی در دست اقدام داریم اگر چه با اقداماتی که صورت گرفته هدررفت 60 لیتر در ثانیه تصفیه خانه به کمتر از 45 لیتر رسیده است اما با اجرای کامل پروژه های در دست اقدام، امیدواریم این رقم را به صفر برسانیم.

البته با توجه به تأکید شرکت آب و فاضلاب استان و توجه به این نکته که با اجرای کامل پروژه فاضلاب در بیرجند حجم پساب تصفیه خانه به 400 لیتر در ثانیه خواهد رسید لذا برای جایگزینی آن طرح های مطالعاتی ویژه ای در دست اقدام است و بنا داریم این پساب را با چند حلقه از چاه های کشاورزی جایگزین نماییم.

و خلاصه همه صحبت ها این است که ما برای آبرسانی و مدیرت مصرف آب در استان برنامه های ویژه ای داریم اما در شرایط فعلی چون هدف دولت اجرای پروژه های نیمه تمام قبلی است، شروع پروژه های جدید مقدور نیست اما اگر همین همراهی چند سال اخیر دستگاه ها ادامه پیدا کند، مدیریت مصرفی هم به همین روال دنبال شود، در زمینه تأمین آب استان چشم انداز خوبی را پیش رو داریم.

سیر منفی توسعه در استان

نکته ای که در خلال گفتگوهای عباسی با دیگر مهمانان قابل تأمل بود، این است که؛ بر اساس آمارهای موجود، خراسان جنوبی تا قبل سال 90  در ردیف دوم استان های  توسعه نیافته( بیست و نهمین استان به لحاظ توسعه یافتگی) است و بعد از آن متأسفانه به قعر جدول سقوط کرده  و سیر منفی داشته است.در خیلی از مناطق به جهت توسعه، رشد جمعیت، افزایش واحدهای صنعتی و... بحران آب رخ داده اما در استان خراسان جنوبی هیچ کدام از این موارد را نداریم اما با کمبود آب مواجهیم لذا می توان گفت استان خراسان جنوبی علیرغم داشتن شرایط خاص با محدودیت های بیشماری هم روبروست که می بایست به درستی دیده شود.